Нега дўппи киймай қўйдик?

• 

Подробности

Бўлим: Урф-одат

Чиққан санаси: 04 Апрель 2013

(Нашр қилинган санаси)

Ҳар бир халқнинг ўзига хос ўлмас анъаналари, қадриятлари бор. Дейлик, тўй маросими ҳар бир халқда ҳар хил, удумлари мутлақо бир-бирига ўхшамайди. Қачонлардир яратилган ноёб санъат асари ҳам гўзаллиги, нотакрорлиги билан маълум бир миллий маданият белгиси сифатида намоён бўлиб, қадрият сифатида қадрланади.
Асрлар давомида аждодларимиздан авлодларга мерос сифатида етиб келган урф-одатларимиз, қадриятларимиз, анъаналаримиз ҳам миллийлигимиз рамзи бўлиб, катта қадр, умрбоқийликка эга. Бироқ бугунги кундаги одамлар онгида мавжуд замон билан ҳамнафас яшаш, замондан ортда қолмаслик тушунчаси баъзи бир миллий урф-одатларимизнинг, маданиятларимизнинг унутилишига, йўқолишига сабабчи бўлаётгандек. Ҳатто, қадриятларимизга нисбатан «эскилик сарқити», «эски турмуш тарзи» дея нописандлик билан муносабатда бўладиганлар ҳам єўқ эмас. Истиқлол шарофати билан миллий қадриятларимиз, урф-одатларимиз, анъаналаримиз қайта тикланди, миллий ўзликни англашга эътибор кучайди. Шу нуқтаи назардан мен ҳозирги глобаллашув жараёнида урфдан чиқаётган баъзи бир миллийлигимиз рамзи бўлмиш нарсага эътиборингизни қаратмоқчиман. Шу кунларга қадар умрбод ота-боболаримиз бошини асраган, уларга «қалқон» бўлган миллий бош кийимимиз - дўппини назарда тутяпман. Бугунги кунда негадир ана шу «қалқон» йигитларга эриш туюлмоқда. Аксарият ёшларимизда бу бош кийимни кўрмай ўрганиб ҳам қолдик. Албатта, биз демократик, озод ва эркин жамиятда яшаяпмиз. Шундай экан, ҳар кимнинг танлови ўз ихтиёрида, аммо ғарбона шляпа, кепка, буретка, вандамка кийган ёшларимиз нега дўппини унутаёзди? Ваҳоланки, ўзбек йигитларининг кўрки, ҳуснини оширадиган, ўзига ярашиқли дўпписи уларни бошқа халқ вакилларидан ажратиб туради. Айниқса, тўй ёки бошқа маросимларда зарурат юзасидан дўппи кийган ёшларни кўриб, ҳавасим келади. Хайриятки, шу маросимлар бор экану, ёшларимизга зеб берган дўппини кўрарканмиз...
Бир пайтлар марҳум шоир Муҳаммад Юсуф ҳам куюнчаклик билан «Дўппи киймай қўйди йигитлар» номли шеърини ёзганда айни шу бош кийимни «ёмон кўриб қолган» йигитларни мўлжалига олганди. Юқорида айтганимиздек, ҳеч кимга дўппини кийиш мажбурияти юкланмаган. Ҳар ким ўзи хоҳлаган, дидига мос кийимни кийиши мумкин. Бироқ инсон қалбида миллатпарварлик, ғурур, фахр туйғулари сабаб, ғарбона кийиниш ҳар доим ҳам қабул қилинмайди. Қолаверса, дўппи бутун дунёда ўзбек халқини танитадиган миллий кийимлар сирасига киради. Бундан уч йил олдин бир дўстим Россияда бўлиб қайтди. Суҳбатлардан бирида у сафар таассуротлари ҳақида гапира туриб, шундай деганди:
-Кремлни томоша қилиб юргандим. Бир пайт иккита қирғиз эркакни ўртага олиб расмга тушаётган хорижлик сайёҳларга кўзим тушди. Бирам ҳавасим келди. Қирғизларнинг бошида ўз миллий қалпоқлари бор экан. Мен ҳам дўппимни кийиб борсам бўлар экан, деган хаёлга бордим.
Шундан кейин дўстим «хатосини тузатиб», қаерга борса, ўзи билан бирга дўпписини олиб юришни канда қилмади.
Ҳа, замон ўзгарди, замон янгиланди деб ўзимизни оқлашга уринамиз. Ваҳоланки, замонни ўзгартирадиган, янгилайдиган ҳам инсон.
Бугун юртимиз мустақилликка эришганига йигирма йилдан ошди. Бу давр ичида кўп ютуқларни қўлга киритдик. Қадриятларимиз, миллий урф-одатларимиз қайта тикланди, маданий меросларимизни ўрганишга ва уни тарғиб қилишга шароит туғилди. Шундай экан, маданиятимиз, узоқ йиллик тарихга эга маданий меросимиз, миллий кийимимиз-дўппини қадрлайлик, уни бошдан қўймайлик. Зеро қайга борсам, бошда дўппим, ғоз юрарман гердайиб дея куйлаган машҳур шоиримиз ҳам ўзлигимиз, ўзбеклигимизнинг аломати сифатида айни шу миллий кийимни таъкидлаган, уни улуғлаган.

Умид АЛИ