Никоҳдан олдинги тиббий кўрик шартми?

• 

Подробности

Бўлим: Долзарб мавзу

Чиққан санаси: 02 Апрель 2013

(Нашр қилинган санаси)

Никоҳланувчи шахслар соғлиқни сақлаш тизими муассасаларида бепул асосда тиббий кўрикдан ўтадилар. Тиббий кўрикдан ўтиш ҳажми ва тартиби Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланади. 

Ўзбекистон Республикаси Оила Кодексининг 17-моддасидан.
Халқимизнинг удумларига кўра, совчиликка борилганда йигит-қизнинг етти пушти сўраб-суриштирилган. Яъни, унинг соғ-саломатлиги, муомаласи, юриш-туриши-ю одоб-ахлоқи, қариндош-уруғларида бирор хил ирсий хасталик бор-йўілиги обдон сўраб-суриштирилган.  Буюк Амир Темур ҳам келин танлашда ниҳоятда аҳамиятли бўлиб, бу ҳаіида ўзларининг машҳур “Темур тузуклари” рисолаларида шундай деганлар: “... бўлажак келиннинг насл насабига ва сиҳатига аҳамият бердим”. Соғлом келин дегани соғлом авлод, бақувват ва етук зурриёт деганики, буюк бобомизнинг фикрига кўра қудратли салтанат учун булар ғоят зарур ҳисобланган.
Бугунимизга келиб бу удумлар бироз заифлашиб қолгани ҳисобига,  баъзи оилалар келин тушираётганда ёки қиз узатаётганда панд емоқдалар. Негаки, йигит ёки қизнинг таг-туги, насл-насабию саломатлиги, оила қуришга нечоғли тайёр эканлигига аҳамият қаратмай, сеп-сидирғаси, қуда бўлмишларнинг ҳашамдор ҳовлисию қўша-қўша машиналарига маҳлиё бўлиб катта ишни бошлаган замондошларимиз вақти келиб оғизлари куйгач, аттанг қилиб қолишяпти. 

ТАҚДИРИНГИЗГА БЕФАРҚ БЎЛМАНГ!

Бугунга қадар матбуот ва оммавий ахборот воситаларида никоҳни қайд этишдан аввалги тиббий кўрик ҳақида кўп гапирилган ва ҳануз гапириляпти. Кўпчилик бу масалага жиддий ёндашяпти ҳам.  Бироқ ҳалигача тиббий кўрикка панжа орасидан қараб, топган-тутганига, орзу-ҳавасларига энг асосийси фарзанди тақдирига куйиб қолаётганлар ҳам учраб турибди. Биз шу ва шунга ўхшаш саволларимизга жавоб олиш учун соҳа мутахассислари билан суҳбат уюштирдик.  
Мақолада кўтарилган мавзу юзасидан Тошкент шаҳар 2-сонли Шодлик никоҳ уйи мудираси Гўзалхон Усмонова куюнчаклик билан шундай деди:
— Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 25 августдаги 365-сонли Никоҳланувчи шахсларни тиббий кўрикдан  ўтказиш тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақидаги қарорига мувофиқ бўлғуси келин-куёвлар психик (шизофрения, эпилепсия, олигофрения), наркологик, таносил касалликлари, сил ва ОИВ, ОИТС хасталиклари юзасидан тиббий кўрикдан ўтказилади. Никоҳланувчи шахсларни тиббий кўрикдан ўтказишдан кўзда тутилган асосий мақсад — ирсий ва наслий касалликларнинг олдини олиш, оилада соғлом муҳитни қарор топтириш.   Президентимиз  Айрим ота-оналарнинг ўз фарзандлари соғлигига, тақдирига бефарқлиги юрагимни зирқиратади. Масалан,  фаолиятимиз жараёнида шундай ҳолатлар бўладики, унда никоҳни расман қайд этишга виждонимиз йўл бермайди. Лекин шундай пайтларда баъзи калтабин ота-оналарнинг фикрига қарши боролмай қоламиз. Шундай ҳолат яқинда ҳам рўй берди. Тиббий кўрик натижалари куёвда эпилепсия (тутқаноқ) хасталиги борлигини, йигит туғилганидан бери шу хасталик билан рўйхатда туришини кўрсатиб турибди. Биз қиз ва йигитнинг ота-онасини чақиртириб, вазиятни тушунтиргандик, келин томон пинагини ҳам бузмади. “Тўй бўлаверади, банкетлар зали банд этилган, меҳмонларга таклифномалар тарқатилган, сеплар ёйилиб, куёв уйлари безатилган, энди тўй қолдирилди, дейманми?! Одамлар қизим ҳақида нима деб ўйлашади?” дейишди ота-она. Қиз ҳам ўша йигитга турмушга чиқаман деб туриб олди. Икки томон ўз хоҳиши билан никоҳланишни истаётган пайтда, никоҳни расмий қайд этмасликка бизнинг ҳаққимиз йўқ. Бунга ўхшаган ҳолатларга дуч келганимда ўз фарзандини кўра била туриб чоҳга итараётган ота-оналардан қаттиқ хафа бўламан. Ахир ҳашамдор маросимлар залида дабдабали тўй қилиш, хорижнинг қимматбаҳо мебеллари билан уй безатиб, сандиқ-сандиқ сарпо йиғиш фарзандини бахтли қилолмаслигини қачон англаб етар экан фуқароларимиз? 
Аллақачон шаръий никоҳ билан оила қуришган, етти-саккиз ой яшаб қўйишган, келин ҳомиладор, эрта-индин кўзи ёрийди, чақалоғига туғилганлик тўғрисида гувоҳнома олиши керак бўлгани учун ҳам никоҳини расмий іайд этиш учун ариза беришади. Бундай ҳолатда ҳам биз албатта тиббий кўрикдан ўтказиш учун йўлланма берамиз. Ачинарли томони шундаки, аксарият ҳолларда келин-куёвларда низомда кўрсатилган хасталиклар мавжудлиги аниқланади. Бу вазиятда келин ёки куёв учун орқага йўл йўқ. Келин ҳомиладор, отаси ёки онасида кузатилган касаллик ҳомилага таъсир кўрсатмай қолмайди. Ана шундай нохуш ҳолатларнинг олдини олиш учун биз Ўзбекистон мусулмонлар идораси билан ҳамкорликда иш олиб боряпмиз. 
Ҳозирги кунда ёшлар тўй оқшомида никоҳ гувоҳномасини қабул қилишлари одат тусига кирган. Шу сабабли биз  ёшлар тиббий кўрикдан ўтгач, натижалар билан таништирамиз ва уларга шаръий никоҳ ўқитиш учун махсус маълумотнома берамиз. Маҳаллаларнинг имом-хатиблари никоҳланувчи ёшларнинг никоҳ гувоҳномаси ёки тиббий кўрикдан ўтганлиги, никоҳи расмий қайд этилганини далолат этувчи махсус маълумотномани кўриб, ишонч ҳосил іилгач шаръий никоҳни ўқишлари тавсия этилади. 
Орамизда ҳар хил тоифадаги одамлар бор. Бу гапларни гапириш нақадар оғир бўлмасин, айтиб ўтишликни жоиз деб билдим. Авваллари ўзига билдирилган ишончни суиистеъмол қилиб, виждонини жиғилдонга айлантирган айрим шифокорлар тиббий кўрик натижаларини кўр-кўрона, ёлғон-яшиқ тўлдириб беришлари касрида қанчадан қанча оилалар парокандаликка учраб,  не-не қизу йигитларнинг бахти барбод бўлмади, дейсиз. Қиз узатган ота-оналар остонамизга қайғу билан келибоқ: “Куёв касал экан, яширишган экан, энди қизимизни у билан яшаттирмаймиз” деб, ўғил уйлантирганлар: “Келин касалманд экан, бизни алдаб дардманд қизларини тиқиштиришибди”, деб келган пайтлари ҳам бўлган. Бундай ҳолатларнинг рўй бермаслиги учун никоҳланувчи шахслар тиббий кўрикдан ўтказиш  учун махсус поликлиникаларга йўлланма билан юборилади. Тиббий маълумотномада никоҳдан аввалги тиббий кўрик учун масъул бўлган шифокорнинг имзоси ва муҳри бўлиши шарт. Агар маълумотномада бошқа шифокорнинг имзоси кўрсатилган бўлса бундай ҳолатда соҳа ходимлари томонидан тиббий маълумотнома ҳақиқий деб ҳисобланмайди ва қабул қилинмайди.
Имкониятдан фойдаланган ҳолда фуқароларимиз, янги ҳаёт остонасида турган ёшларимизга мурожаат этиб айтмоқчиманки, ҳеч қачон ўз ҳаётингизга, тақдирингизга бефарқ бўлманг. Тиббий кўрикдан ўтиш, ўз соғлиғингиз ва бўлажак жуфтингизнинг соғлигидан бохабар бўлишингиз билан сиз келгусида соғлом оила барпо этиш билан, жамиятимизга соғлом, бақувват ва баркамол авлодни етиштириб берасиз. Унутманг, оила аъзоларининг соғломлиги — мустаҳкам оиланинг асосини ташкил этади. Мустаҳкам оила дегани эса, бекам бахт, фаровон турмуш ва келажаги порлоқ фарзандлар деганидир.   

ҲАММАСИ БИЗ УЧУН ФОЙДА

Бу хусусда ёш келин-куёвларимизнинг фикри эса қуйидагича:
Дилноза ва Абдулазиз Абдукаримовлар: 
— Турмуш қурганимизга уч ой бўлди. Тўйдан аввал Никоҳ уйи ходимлари тиббий кўрикдан ўтиш учун йўлланма беришганида жуда хурсанд бўлганман, — дейди келин. — Ҳукуматимиз биз учун, мустаҳкам ва соғлом оила қуриб бахтли бўлишимиз учун қайғуриб, шунчалик шароитларни яратиб қўйгани ёш оилаларнинг давлат ҳимоясида эканига ишора. Тиббий кўрик, йўлланма, муолажалар бепул. Айримлар икки-уч кунлик тиббий кўрикдан ўтиш фурсатини гўёки катта вақт йўқотишдек малол оладилар. Фаросатли одам мулоҳаза қиладики, бу қулайликнинг фойдаси кимга? Соғлом инсон билан соғлом оила қуриш, хотиржамликдан умргузаронлик қилиб,  соғлом фарзандларнинг ота-онаси бўлишликдан энг аввало кимга наф? Янги ҳаёт остонасида турган тенгдошларимизга никоҳдан олдинги тиббий кўрикка панжа орасидан қарамасликларини маслаҳат берган бўлардик.

НАТИЖАЛАР МАХФИЙЛИГИ КАФОЛАТЛАНГАН

Гулбаҳор Кулматова, Тошкент шаҳар Юнусобод тумани ФҲДЁ бўлими 1-тоифали инспектори: 
— Никоҳланувчи шахсларни тиббий кўрикдан ўтказишдан кўзда тутилган асосий мақсад — оилада   соІлом муҳитни шакллантириш, ирсият билан боғлиқ ва туғма касалликларга чалинган болаларнинг туғилишининг олдини олишдан иборат. Фуқаролигидан қатъий назар Ўзбекистон Республикаси ФҲДЁ идоралари томонидан рўйхатга ўтказиладиган барча фуқаролар Оила Кодексига мувофиқ тиббий кўрикдан ўтказилади. Ёшларнинг бири ёки икковида ҳам касаллик аниқланган ҳолатда уларнинг текшириш натижаларидан хабардорлиги тасдиқлангач никоҳ қайд этилади. Шунингдек,  тиббий кўрикни ўтказган шифокор қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда кўрик натижаларининг холислиги учун шахсан жавоб беради. Никоҳни қайд этувчи ходимлар тиббий кўрик натижаларининг махфийлиги учун жавобгар ҳисобланади. Башарти никоҳини қайд этиш учун мурожаат этган фуқароларда касаллик аниіланган бўлсаю, ФҲДЁ ходимлари ўзларига маълум бўлган шифокорлик сирларини ошкор этганликда айбдор топилса, іонунда назарда тутилган ҳолатда айбдор деб топиладилар.

ЙИГИТДА ОИТС  АНИҚЛАНДИ...

Муҳаббат Қосимова, Тошкент шаҳри, Мирзо Улуғбек тумани: 
— Никоҳдан аввалги тиббий кўрик ёшлар учун берилган яхши имконият. Аммо одамларнинг ўзида ҳам салгина диёнат бўлгани яхши-да. Ана шундай виждонсизларнинг касрига гулдай қизимнинг тўйи тўхтатилиб, кўнгли чўкиб қолди. Совчилар бир келиб қизимни кўришди-ю, “Берсангиз ҳам, бермасангиз ҳам шу қизни келин қиламиз”, деб оёқ тираб олишди. Йигит биринчи кўришида қизимни ёқтириб, иккинчи учрашувда қимматбаҳо совғалар берибди. Унаштирувдан кейин негадир қуда томон тўйни тезлаштиришга тушишди. Биз бунга рози бўлмай, ёшлар аввал никоҳини расмий қайд этишини, ҳаммаси рисоладигидек бўлишини айтгандик, ноилож кўнишди. Тиббий кўрик натижалари йигитда ОИТС касаллиги борлигини дарак берди. Биз тўйни тўхтатдик.  Маълум бўлишича, йигитнинг ўзи ҳам, ота-онаси ҳам бундан хабардор бўлган, бизни гўл деб ўйлаб, қизимизни бахтига чанг солмоқчи бўлишган экан. Тўғри, бир шўришдан асрагани учун Аллоҳга шукр қиламан, лекин гулдай қизимнинг фотиҳаси бузилганидан ўкинаман. Эшитган-билганларнинг ўнтасидан саккизтаси йигитнинг касал эканига ишонса, иккитаси қизимдан шубҳаланади-да... Боласида шундай касалликлар борлигини билган ота-оналар қизи бор эшикни тақилатмасалар яхши бўлармиди...

ТИББИЙ КЎРИК КЕРАКСИЗ МАШМАША ЭМАС!

Мавзу юзасидан пойтахтимиздаги “Хўжа Аламбардор” масжиди имом хатиби Раҳматуллоҳ қори Сайфутдинов дейдиларки: 
— Оила қўрғонининг пойдевори, унинг мустаҳкам қалъаси, эр-хотинни маҳкам боғловчи риштаси никоҳдир. Никоҳ инсонлар жамиятида энг муқаддас келишув ҳисобланади. Чунки ҳаётда ҳалол ва ҳаромни ажратиш, эр-хотиннинг ҳақ-ҳуқуқларига риоя этиш, оила тузиш, инсон наслининг давомийлигини таъминлаш, ёш авлод тарбияси никоҳга боғлиқ масалалардир.
Оила мустаҳкамлиги, келин-куёвнинг бахтли, туғилажак зурриётларнинг соғлом бўлишини ўйлаб никоҳ олдидан келин-куёвни тиббий кўрикдан ўтказиш ҳам жорий этилгани давлатнинг олий ғамхўрлигидан биридир. Никоҳдан олдинги тиббий кўрик айримлар ўйлаганидай “кераксиз машмаша” ёки пул бериб маълумотнома олувчилар фикрлаганидек уддабуролик ечими ҳам эмас. Авайлаб-ардоқлаб вояга етказган қизини не-не умидлар ва катта харажатлар билан турмушга узатган, қизлари туфайли куёвли бўлган набираларни орзулаган ота-она тўйдан кўп ўтмай куёвининг туғма касалмандлигини ёхуд бедаво дардга йўлиққанини билса, қай аҳволга тушишини бир ўйлаб кўринг. Ёки куёвингиз гиҳёванд чиқиб қолса, қизингиз бахтига зомин бўлиб қолганингиздан дунё кўзингизга тор бўлиб кетади. Олган келинингиз руҳий хасталикка чалинган бўлсаю, ота-онаси буни яшириб, узатиб юборишган бўлса-чи? Ана шундай кўнгилсиз воқеаларнинг олдини олиш, оила ва фарзандлар иқболини ўйлаб, соғлом оила ва турмушни барпо этиш мақсадида жорий этилган бу тадбирнинг келин-куёвга ҳам, уларнинг яқинларига ҳам фаіат фойдаси бор. 
Ислом таълимоти инсонларга фақат яхшиликни истайди ва уларнинг бир-бирларига озор бермасликлари тарафдори ҳисобланади. Шундай экан фарзандингизни уйли-жойли қилишдан аввал уларнинг соғлиги нечоғли эканига эътиборли бўлинг. Зеро сизнинг эътиборсизлигингиз оқибатида унаштирув, фотиҳа тўйи ва ҳоказо тадбирлардан сўнг никоҳдан олдинги тиббий кўрик натижаларининг хунуклиги сабабидан тўй тўхтатилса, ҳам кимнингдир шаънига доғ тушиши мумкин ва ҳам исрофгарчиликка йўл қўйилиши мумкин. Ҳар иккала ҳолат ҳам Аллоҳ таоло наздида мақбул иш эмас. Шу ўринда таъкидлаш жоизки, айрим нохушликларнинг олдини олиш мақсадида шаръий никоҳ ўқувчи домла-имомларга аввало никоҳни расмий қайд этганликни далолат этувчи гувоҳномани кўриб, ишонч ҳосил қилганларидан кейингина ёшларни никоҳлаб қўйишлари уқтирилган.
Элимизда ажойиб  бир одат бор. Дуолари аввалида  хотиржамлик сўрайди. Аслида ҳам

ҲАҚИҚИЙ БАХТ— ХОТИРЖАМЛИКДА!

Тан жони соғ, фарзандлари соғлом одамнинг кўнгли хотиржам бўлади. Хотиржам кўнгилга эса орзу-ҳавас, тўй-ҳашам, шодлигу қувонч ярашади. Бунинг учун ҳам инсондан эътибор ва ўз тақдирига масъуллик талаб қилинади. Демак, бахтли бўлиш унча ҳам мушкул эмас, гап бизга инъом этилган бахтни қадрлай билиш ва уни ушлаб қолишда. Нима дедингиз?

Баҳор Турсунзода