Одам нега ёлғон гапиради?

• 

Подробности

Бўлим: Долзарб мавзу

Чиққан санаси: 02 Апрель 2013

(Нашр қилинган санаси)

 

 

 

Тўққиз ёшли ўғлим кутилмаганда «Ота, сиз ҳам ёлғон гапирганмисиз?» деб сўраб қолди. Дастлаб саволга унчалик парво қилмадим. Аммо ўзимни фаришта қилиб кўрсатиш хаёлимга келгани йўқ. Чунки «Худо урсин ёлғон гапирган бўлсам, ёлғон гапирмоқ — гуноҳи азим», деганим билан ўғлим лаққа ишонади деб ўйлайсизми? Алдагани бола яхши дейишади-ку, аммо ҳозирги болаларни алдаш жуда қийин. Зумрашалар жуда қув, соддамуғомбир.
Шундай бўлса ҳам ҳарқалай, болакайнинг йўриғи бошқа экан. Ўғлимга «Сен қанақа ёлғон ҳақида гапиряпсан?» деганимда, у шартта: «Ёлғондақа ёлғон-да!», деди қўйди. Демак ҳали ёлғон ҳақида ҳеч нарса билмайди. (Билмай тургани ҳам яхши!..) Шошмай турсин ҳали, ўсиб улғайгач, ёлғоннинг тури бемаза қовуннинг уруғидай кўп бўлишини билиб олади. Фақат ёлғоннинг уруғ-авлодларига ҳали муносиб ном қўйилмаган. Биз кўпинча ёлғон деганда кўзни бақрайтириб айтиладиган ёлғонларни, алдовларни тушунамиз. Ахир бу ёлғон ҳақида ғирт ёлғон тасаввур-ку! Дунёда гап-сўзсиз содир бўладиган ёлғонлар озмунчами? Яна буларни кўриб кўрмаганга, билиб билмаганга олишлик-чи? Булар қайси ёлғондан кам?
Яқинда бир журналда ғаройиб сўровномага кўзим тушиб қолди. Унда «Ҳеч ёлғон гапирганмисиз?» деган саволга таниқли кишиларнинг жавоблари эълон қилинганди. Улар «Ҳеч ёлғон гапирмаганман», дейиш билан яна бир карра ёлғон гапираётганини яхши биладиган даражада фаросатли, зиёли кишилар эдилар. Улар мабодо кишида бошқа фазилат бўлмаса, лоақал ёлғончиликни бўйнига олиб бўлса-да, ўзгалар диққатини жалб этиш, ҳатто андак ҳайрихоҳлик уйғотиш мумкин-да. Бунақа антиқа имконият ҳамма вақт бўлавермайди.
Сўровномада айримлар «самимийлик» пойгасини авж олдириб, сохта самимийликка ўтиб кетишганини билмай қолишади. Улар инсон боласи борки, ёлғон гапирмай иложи йўқлигини, одамзот фаришта эмаслигини, хомсут эмган бандасига хос бу қусурдан ўзлари ҳам ҳоли эмаслигини аллақандай завқ-шавқ, ҳатто мамнуният билан таъкидлайдилар. Ёлғонга нисбатан бундай фавқулодда эъзоз эътибордан беихтиёр ҳайратланган ўқувчи эса ёлғончилик ҳам гўё бир буюкликка дахлдор фазилат экан деб ўйлаши ҳеч гапмас.
Демак, кўкракка уриб даъво қилинган самимиятга ҳалиги қурмағур ёлғон аралашар экан, бу дардисардан қутилишнинг иложи борми ўзи?
Узр, камина бу борада жўялироқ маслаҳат беришга ожизман. Хўш, унда шахсан ўзларининг ёлғонга муносабати қандай дейсизми? Ёлғон эмас. Эл қатори муроса қилиб келяпмиз.
Эрталаб ишга келгач, ҳамма билан қўлим кўксимда — таъзим ила жилмайиб саломлашаман. Саломимнинг қай бири сохта, қай бириси самимий — буни фақат ўзим биламан десам, яна ёлғон гапирган бўламан. Кўпинча буни алик олувчи ҳам билади. Аммо у ҳам илжайиб кўришишга мажбур. Бу ўйиннинг, шафқатсиз қоидаси шунақа.
Бўлим мудиримизни кўргани кўзим, отгани ўқим йўқ. Аммо ҳар гал худди минг йил кўришмаган қадрдонлардай бола-чақаси-ю амма-холасигача, эгиз туққан эчкисининг соғлиғигача эринмай сўраб чиқаман. Тушликдан кейин уни хурсанд қиладиган бирон гап топиб, тағин олдига кираман. Унинг яқин одамлари олдида эса кўзимни чирт юмиб мақтаб қўяман. Шоввозлар дарров етказишади — бу дунёда ҳеч нарса сир бўлиб қолмайди. Шундан кейин ким яхши — Раҳмонбердиев яхши!
Мажлисда гапирса ҳам, албатта «Раҳмонбердиев айтганларидек» деган ибора пайдо бўлади.
Тўғрисини айтсам, бизнинг бўлимда тайинли ишнинг ўзи йўқ ҳисоби. Аммо ҳамма ўзини муҳим иш билан машғулдай кўрсатади. Мен ҳам шу ўйинга қўшилганман. Эрталабдан олдимга ҳар-хил папка, қоғозларни қари қизнинг сепидай ёйиб ташлайман. Кейин бу антиқа бисотни титкилаб, бир нималарни қидирган, алланималарни пичирлаб ҳисоблаган, ўзимча йилнома четига ниманидир ёзиб қўйган бўламан. «Иши кўплигидан вақтида овқат еёлмайдиган, вақтида бола-чақасини кўролмайдиган ходим» бўлгим келганидан, кўпинча тушликка атай кечроқ чиқаман. Иш тугагандан кейин ҳам хожати бўлмаса-да, алламаҳалгача хонада ивирсиб юравераман. Хўжайин буни сезмай ўлибдими? Сезади, албатта. Сезса, шу билан менга ихлоси ортадими? Мутлақо! Аммо у «Фидойи»лигимни тан олишга, мен билан хўжакўрсинга бўлса-да ҳисоблашишга мажбур. Бояқишнинг бошқа иложи йўқ. Бу сичқон-мушук ўйини қаерда бошланиб, қаерда тугайди — ҳеч ким билмайди.
Мабодо, боксчи ўртоғим мусобақада ютқазиб қўйиб, ўйин ҳақида фикримни сўраса, аввало адолатсиз ҳакамни сўкишга тушаман. Шу билан уни ҳам, ўзимни ҳам чалғитаман. Асл фикримни эса, кейинроқ телефонда айтаман — шуниси хавфсизроқ.
Хўжайинни олис сафар истироҳатга кузатдик. Эл қатори мен ҳам «Ой бориб, омон келинг» дедим. Айрим кўнгли бўшлар «Сизсиз энди ҳолимиз нима кечади, қандоқ чидаймиз бу айрилиққа?», дея кўзёши ҳам қилиб олишди. Менга қолса ўша ёқдан қайтиб келмагани тузук. Хўжайин сузишни билмаса ҳам, туя ҳаммомни ҳавас қилганидек, денгизга кетяпти. Тез-тез чўмилиб турса зора бирон хушхабар келиб қолар деган илинж ёлғиз менда эмаслигига тезда амин бўлдим. Ходимлар билан «Озиб-ёзиб бир тўпланиб қолибмиз», дея «қиттак-қиттак» қилдик. Аслида Сулаймон ўлиб, девлар қутулганини нишонладик.
Меҳнат таътилига чиқмоқчи эдим, энди яхшиси бир ойдан кейин чиқаман. Хўжайинсиз ишлаш қайси таътилдан кам?!
Уйга келсам, ўғлим математика вазифасини  бажаролмай, мени илҳақ бўлиб кутаётган экан. Мундоқ қарасам тишим ўтмайдиган. Бошим оғриётганини айтиб, ойисига юбордим. Аслида, соппа-соғман.
Хўш, ўзингиз ёлғонга қалайсиз?..

Шодмон Отабек